Volop seksisme in de pretparkwereld, concludeert pretparkexpert: vrouwen hebben een bijrol

Vandaag, 18.08 uurBeeld: @Coshira_, Theme Park Science, Amusement Explorer

FOTO'S Pretparken barsten van de mannelijke hoofdrolspelers, maar vrouwelijke figuren zijn zwaar ondervertegenwoordigd. En als ze er al zijn, vervallen ze vaak in stereotype rollen. Dat stelt pretparkkenner Erwin Taets, presentator van de bekende podcast Ochtend in Pretparkland, in een kritisch essay over seksisme in de pretparkwereld.

Volgens Taets is het hoog tijd dat ontwerpers en directeuren zich bewust worden van het beperkte en vaak achterhaalde beeld dat ze schetsen van vrouwen in hun attracties. De podcastmaker en schrijver baseert zijn analyse op het zogenoemde Smurfin-principe, een term die teruggaat tot de jaren negentig.

ZIE OOK
Actrice in Efteling-film heeft niks met sprookjes: 'Irritant of vrouwonvriendelijk'

Dat fenomeen verwijst naar de gewoonte om in een groep van mannelijke hoofdpersonages slechts één vrouwelijk personage op te nemen, puur vanwege haar geslacht. Taets legt uit dat dit principe nog steeds wijdverbreid is in de pretparkindustrie, met name in Europa. De Efteling is wat hem betreft een duidelijk voorbeeld.

Vlijtig schrobben
Zo is het merendeel van de vrouwelijke personages in het Sprookjesbos passief, zorgend of ronduit kwaadaardig. "Ofwel ben je een heks, toverkol of boze stiefmoeder, ofwel lig of wacht je tot een prins komt opdagen, kun je elk moment opgegeten worden door een wolf om door een stoere jager gered te worden, of moet je zwijgen en breien, vlijtig schrobben, boenen en bedden opschudden, of dansen op rode schoentjes of in het maanlicht."

Het Kabouterdorp en het Volk van Laaf zijn wat Taets betreft dieptepunten op het gebied van vrouwvriendelijkheid: de Laven kennen maar één vrouw - Oermoeder Lot - en tussen alle mannelijke kabouters in het Kabouterdorp leeft één vrouw, die altijd de was aan het doen is. "Over de vrouwen in Fata Morgana zeggen we maar niks."

Giechelend
Bij nieuwe attracties ziet Taets weinig verbetering. Symbolica (2017) wordt gepresenteerd als een modern paradepaardje, maar de vrouwelijke inbreng is minimaal. Het enige vrouwelijke hoofdpersonage, Pardijn, staat "zacht giechelend met een zakdoekje in de hand" op de achtergrond in de Koningszaal.

In de wereld van Max & Moritz (2020) blijft Frau Schmetterling zelfs onzichtbaar: ze verschijnt uitsluitend als schaduwbeeld in de wachtrij, terwijl mannelijke personages zoals Meester Lämpel prominent worden uitgelicht. En Danse Macabre (2024)? Naast vijf mannelijke muzikanten komt af en toe het hoofd van een vrouw tevoorschijn door de snaren van een harp. "Uiteraard het instrument bij uitstek dat in de cultuurgeschiedenis stereotiep met vrouwen geassocieerd wordt."

Gillen van angst
De kritiek beperkt zich niet tot de Efteling. Ook parken als Plopsaland en Walibi Belgium komen er bekaaid vanaf. In Plopsaland bestaat darkride Het Bos van Plop vrijwel uitsluitend uit mannelijke kabouters die het werk doen, terwijl vrouwelijke kabouters vooral lijken te bestaan om te dansen, te breien of de vloer te schrobben. In Walibi's darkride Challenge of Tutankhamon komt slechts één vrouwelijk personage voor. Haar taak: gillen van angst.

Zelfs attracties met een feministisch imago zijn in de ogen van Taets niet erg emanciperend. De pretparkdeskundige noemt Frozen Ever After, gebaseerd op de Disney-film waarin Elsa symbool staat voor zelfstandigheid en kracht. In de Frozen-attractie - in de Verenigde Staten, Hongkong en vanaf volgend jaar ook in Parijs - gebruikt ze haar krachten vooral om het paleis te decoreren, "als een soort zingende decorstyliste".

Huilende bruid
Taets besloot attracties te onderwerpen aan een variant op de bekende Bechdeltest: is er minstens één vrouwelijke protagonist in een rol die haar gender overstijgt? "Weinig attracties, zelfs niet attracties met veel vrouwelijke personages, doorstaan momenteel deze test", luidt zijn conclusie. Vrouwen krijgen doorgaans een passieve of een zorgende rol toebedeeld, zoals de afwachtende, huilende bruid in Disney-spookhuis Phantom Manor of de lieflijk schommelende en wiegende elfjes in de bossen van Droomvlucht.

Mannelijke personages worden gepresenteerd als de norm in de Europese pretparkwereld, terwijl vrouwelijke figuren nauwelijks een eigen, unieke identiteit hebben of worden gereduceerd tot types. "In plaats van volwaardige individuen zijn vrouwen vaak stereotiep ingevuld - als moederfiguur, glamour queen, sidekick of romantische interesse, slapend in een grot, torenkamer of een dependance van een Grand Hotel."

Ontwerpafdelingen
Taets hoopt dat pretparken hun fantasiewerelden gaan herzien. "Het is hoog tijd voor een nieuwe, belangrijker rol voor vrouwelijke personages in pretparkland, zelfs al is het Smurfin-principe ook van toepassing op heel wat ontwerpafdelingen, toeleveranciers en designbureaus." Attracties worden vaak ontworpen door teams die gedomineerd worden door mannen.

Taets richt zich onder meer tot de Efteling. "Eén kaboutervrouwtje is een keuze. Eén vrouwelijke Laaf is een keuze. Het zijn geen eeuwenoude verhalen en het is geen heiligschennis om ze te veranderen, want tot er voldoende prominente vrouwelijke personages komen, vertelt pretparkland maar de helft van het verhaal."